Daar zat ze

Daar zat ze in haar stoel. Heel stil en ontspannen. Niets aan haar wees erop dat ze in de gaten had dat ze ging. Haar aanblik was heel duidelijk, ze was echt weg. Ik knuffelde haar, maar kreeg geen knuffel terug. Ze voelde nog een beetje warm (meer lauw eigenlijk) en niet meer echt zacht. Op tafel stond een pot thee, de resten van haar ontbijt of lunch en haar telefoon. Alsof ze er zo mee verder zou gaan. Het idee dat ze dat nooit meer zou doen raakte me heel diep. Mijn broertje was er al en mijn broer zou nog komen.

Wat moesten we nu doen? De buurvrouw had de hond opgehaald en de dokter was gebeld. Nu moesten we een uitvaartverzorger zoeken om haar op te baren. Ik had het daar nog niet aan toe. Het liefst wilde ik haar nog even in haar stoel laten zitten, dan zouden we morgen wel verder zien. Maar morgen zou ze te stijf zijn om nog mooi neer te kunnen leggen, dus we gingen op zoek. Hoe vind je een goeie? Er zat een vlakbij en dat bleek de allerbeste voor ons en Ida te zijn. Ze was er snel om ons verder te helpen. De mannen voor het opbaren kwamen daarna. Hoe pakken we dat aan? Waar moet ze liggen en hoe? Wat krijgt ze aan? Wat veel vragen! Ik twijfelde of ik het niet zelf moest doen, maar had geen idee hoe. Van de uitvaartverzorgster kreeg ik het beste advies wat er bestaat op zo’n moment. ‘Bij twijfel moet je het doen, anders krijg je spijt. De mannen van de verzorging kunnen je helpen bij alles wat er nodig is.’ En zo was het ook. De mannen waren heel lief en hadden alle ruimte voor mij en mijn proces. Ze hielpen me bij wat er moest gebeuren en vertelde me hoe. Mijn schoonzusje hielp ook mee en dat voelde heel fijn. Ik had me van tevoren niet voor kunnen stellen dat het zo fijn en waardevol zou zijn om mijn moeder de laatste zorg te mogen geven. Dat werkte enorm helend.

Daar lag ze, op haar bed in de woonkamer waar ze anders sliep. Samen met mijn broers hebben we een borrel naast haar gedronken. En nu? Laten we haar hier alleen? Blijven we bij haar? Ik had eigenlijk bedacht om de nacht bij haar te blijven. Maar nu voelde ik haar hier niet, dus zou blijven niet veel zin hebben. Ik ging naar huis, naar Fokke.

Haar liefde blijft

‘s Avonds thuis lig ik bij mijn zoon in bed. Hij vraagt of we net kunnen doen alsof oma niet dood is en er niet meer heen gaan. Ik vraag hem waarom. Hij vindt oma eng. Ook is hij bang dat hij haar vergeet omdat hij nog zo jong is. Ik wil zo graag voor hem dat het anders was.

Die nacht doet alles nog meer pijn dan de nacht hiervoor. Slapen lukt niet, ik lig te draaien en te woelen, de tijd kruipt heel langzaam voorbij. Ineens midden in de nacht voelt het anders. Ze is bij me, ik weet het zeker. Ze communiceert met me, niet met woorden maar met gevoel. Haar aanwezigheid voelt heel liefdevol en troostend. Het had even geduurd voor ze zich realiseerde dat ze overleden is. Door deze dag met iedereen om haar heen lukte het haar om dat te beseffen. Maar het is goed nu, laat ze me weten. Ze heeft haar aardse leven volledig losgelaten en alle spanningen en ingewikkeldheden die daarbij horen zijn ook weg, ik wist niet dat dat zo snel kon. Alleen de liefde blijft en die voel ik nu. Dat is erg bijzonder. Wanneer ik erover na ga denken is ze weg. Even voel ik paniek opkomen, dan ga ik terug naar mijn gevoel zonder te denken en is ze er weer. Voor ze weggaat geeft ze me een boodschap mee ‘volg je hart, het weet de weg’ en ‘het antwoord zit altijd in liefde.’ Dat geeft me veel kracht. Ze zei me vaker dat ik meer naar mijn hart moest luisteren. Wanneer ik wakker word is het nog donker. Ik ben bang dat ik haar boodschap vergeet en pak mijn notitieboek erbij. In het donker schrijf ik hem op, hopelijk kan ik hem straks nog lezen.

Haar afscheidsweek was prachtig

Gedurende de week ontvangen we enorm veel warmte van iedereen om ons heen, lieve berichtjes en kaartjes, bloemen voor de deur, een pan verwarmende stoof, oppas voor de kinderen, de dieren en heel veel liefde. Dat geeft ontzettend veel kracht en is zo fijn.

Ida krijgt de mooiste kist die ze maar wensen kon. Al haar kleinkinderen hebben er een schilderij op gemaakt. Dat deden ze met heel veel liefde en toewijding. Ik ben ervan overtuigt dat ze hem prachtig vindt.

We hebben de mooiste condoleance die we maar wensen kunnen in haar tuin. De buurvrouwen helpen met de catering en regelen dat perfect, de buurman maakt een vuurtje in de tuin ‘ik heb het nog nooit koud gehad bij Ida en dat gaat vandaag ook niet gebeuren’ zegt hij en die opmerking zegt zoveel over hoe Ida was. Ik ontmoet vriendinnen die ik nog nooit had gezien en heb daar hele fijne gesprekken mee. Na afloop wilde ik dat alles zo graag met Ida delen, ze had het fantastisch gevonden.

Ook de afscheidsdienst was mooier dan we ons wensen konden. Er waren zoveel mensen, zoveel warmte, zoveel liefde en zoveel mooie woorden. Het was heel fijn om ook zelf iets over en aan haar te mogen vertellen. En ook heel emotioneel. Ik miste haar er extra door.

Al het materiële wat van haar was is nu van ons

Een paar dagen later komen we samen in haar huis en begint het besef dat we nu wat met haar materiele erfgoed moeten, het huis is de grootste vraag. Niet veel later worden we zakelijk en dat voelt niet fijn. Toch hebben we dat nodig om deze fase goed door te komen. Dat blijkt niet gemakkelijk en het kost ieder van ons heel wat slapeloze nachten. We schakelen hulp in uit ons netwerk en dat blijkt enorm waardevol. Het lukt ons om er goed door te komen en de moeilijke beslissingen met elkaar te maken. We voelen dat Ida trost op ons is.

In en om haar huis wil ik alles zo laten, niets aanraken of verplaatsen. Dan zien we over een paar maand wel weer. Maar ik zie ook dat dat niet goed voor het huis is. En ik voel dat het nodig is om in beweging te blijven. Dus we gaan aan de slag. We ruimen haar huis op. Dat maakt ook dat er ruimte komt voor ons om er te wonen. Het ene moment kijk ik daarnaar uit. Het andere moment doet het me pijn en zie ik ertegenop dat we de tijd van mijn moeder, van mijn ouders en ons als vroegere gezin hier nu definitief aan het afsluiten zijn.

Ik loop in haar trui, rijdt in haar auto en ga in haar huis wonen. Het ene moment voelt dat warm en dierbaar, het andere moment voel ik me een lijkenpikker en wil ik het allemaal niet hebben. Maar of we willen of niet, al het materiele wat van haar was is nu van ons geworden en wij moeten daar nu wat mee. Dat geeft ook de verantwoordelijkheid om daar goed mee om te gaan.

Op zolder ontdekken oude glasnegatieven van de familie van mijn vader die we niet kenden en tekeningen die mijn vader heeft gemaakt die we nooit eerder hadden gezien. Op deze momenten lijkt het alsof we een schat gevonden hebben. Mijn schoonvader scant de glasnegatieven voor ons in en daarmee ga ik bij mijn tante langs om te kijken of zij herkent wie erop staan. Het zijn foto’s van mijn overgrootouders, hun kinderen en de familieleden daaromheen. Super bijzonder om daar nu een beeld bij te hebben. Ik heb het gevoel dat ik ze nu een beetje beter ken en dat is een fijn gevoel.

Het opruimen gaat door

Het nieuwe jaar is intussen begonnen en het opruimen gaat door. Als een van de laatste dingen ruim ik haar aanrechtkastje op, die had ik voor me uitgeschoven. Die doet me te veel denken aan alle keren dat we samen kookten, dat was erg vaak. En dat raakt me te diep. Het openen voelt zo vertrouwd. Wat moet ik nu, er staat van alles, van alles is nog goed, bewaren? Dan hoor ik mijn moeder naast me ‘gooi toch weg, je hebt ruimte nodig’ (ze bracht een gevoel over, geen tekst. Maar het was erg duidelijk) Dat had ik nodig. Op een paar potjes na gooi ik alles weg. En ongeveer dezelfde hoeveelheid aan tranen stromen erachteraan.

Ik zie steeds meer tegen de verhuizing op. Allerlei emoties steken de kop op. Ik heb het gevoel dat we haar huis gaan overnemen. Dat wil ik niet. Mag ik er wel zijn? Heb ik er wel recht op? Is het me wel gegund? Ik wil iedereen laten zien dat we er goed voor gaan zorgen, het in ere houden. Niemand heeft daarom gevraagd, waarom denk ik dat ik dat moet doen?

Ook doet het pijn om Veenhuizen achter te laten. Vooral onze vrienden en de prachtige en rijke natuur hier zijn ons dierbaar. Gelukkig is Peize niet ver en kunnen we elkaar blijven opzoeken.

Ze is er, maar toch ook weer niet

Ik voel me hier heel snel fijn en thuis. Ik geniet van deze plek en zie hoe prachtig het hier is. Alle mooie creaties van mijn ouders vallen me op. Ik begrijp bepaalde keuzes die ik eerder niet zag ineens. De afgelopen jaren zag ik dat niet. Waarom niet? Ik voel me daar schuldig over, dat ik de waarde van deze plek voor Ida niet erkende. Ida voelde zich hier fijn en thuis. Wanneer ik daarover aan een vriendin vertel hoor ik het mezelf ineens zeggen. Ik was de afgelopen jaren een beetje boos op deze plek. Omdat ik zag hoe groot de last voor mijn moeder was. Haar gezondheid ging achteruit en dat leek ook overbelasting te zijn. Ze had daardoor vaak geen tijd en energie. Ze genoot ook van reizen en nieuwe dingen leren. Daar kwam ze niet zoveel meer aan toe. Als ze kleiner was gaan wonen dan was dat misschien makkelijker geweest.

De lente komt vol op gang en we zien de tuin steeds mooier tot leven komen. Dat is mooi en fijn. Tegelijk voel ik me soms ook erg verloren nu mijn beide ouders zijn overleden. Ik mis ze. Ik voel Ida hier overal, maar zie haar niet. Het lijkt net alsof ze net achter de muur staat en ze er elk moment achter vandaan kan stappen. Ik denk werkelijk dat ik dan niet verbaast zal zijn.

De tijd is me weer ontglipt en ik wil snel eten op tafel hebben. Ik vind een open pak spaghetti in de kast, nog van mijn moeder. Handig, denk ik ‘gooi die oude rommel toch weg’ hoor ik mijn moeder zeggen. Nee zonde, denk ik. Tijdens het koken drijft er een meelworm naar boven… ‘ik zei het toch’ hoor ik haar zeggen. Oke, oke, ik gooi de pasta weg en pak een nieuw pak uit de kast.

Soms voel ik haar aanwezigheid. Alsof haar ziel de mijne heel even aanraakt. Zodra ik mijn gedachten erop richt is ze ook weer weg. Al duurt dat moment nog zo kort, het voelt fijn. Daardoor weet ik dat ze er ergens nog is, ook voor mij.

Mijn verjaardag zonder haar

Het is bijna juli en mijn verjaardag komt in de buurt. De dag dat ik uit mijn moeder geboren werd. Ik negeer de gedachte, misschien verdwijnt de verjaardag dan vanzelf. Bijna altijd komt mijn moeder eten op mijn verjaardag en we houden vaak een groot tuinfeest, erg gezellig.

Negeren blijkt niet de manier, de gedachte popt steeds weer op, erg irritant. Ik moet er een beslissing over maken. Niet vieren is ook oke, maar dan moet ik daar wel voor kiezen, ik wil het me niet laten overkomen. Een week voor het zover is hak ik de knoop door. Er komt een tuinfeest en ik maak monchoutaart naar haar recept, dat deed ik altijd, net als zij.

Vorig jaar gaf ze me een bezoek aan een bijzondere tuin cadeau en ook een steen, calciet. Die staat onder andere voor opstaan en de waarheid spreken. Die vond ze erg bij mij passen nu ik me steeds vaker uit door te schrijven. Door me die steen te geven gaf ze me blijk van haar steun. Dat voelde erg bijzonder. Toen ik net begon met schrijven toonde ze daar nog niet zoveel interesse in. Maar na verloop van tijd groeide haar interesse. De laatste blogs die ik schreef las zij uiteindelijk als eerste. Haar steun betekend zo ontzettend veel voor me. De calciet ligt nu ook naast me op mijn bureau.

Schrijven om los te laten

We zijn nu bijna een jaar verder en de zomer nadert haar einde om over te gaan naar de herfst. De tijd van loslaten. Het gevoel om mijn rouwproces op te schrijven en te verwerken tot een blog dient zich aan. Dat gaat me helpen bij de verwerking en met loslaten. Ik ga schrijven om te delen en als het klaar is besluit ik of ik het ook werkelijk ga delen. Door te schrijven om te delen blijf ik gek genoeg dichter bij mezelf. Omdat ik daarvoor alle ruis eruit moet filteren en volledig vanuit mezelf en mijn beleving mijn verhaal vertel. Ik wil dit ook delen omdat rouwen universeel is, net als je moeder verliezen. Ieder die herkenning en troost in mijn verhaal vind wil ik het graag geven.

Wanneer ik door de tuin naar huis loop heb ik het gevoel dat Ida daar staat en op me wacht. Ik weet niet waarom, maar het gevoel is heel sterk. Ik heb dat nu al twee keer gehad. Ook vliegt er deze dagen steeds een roodborstje om mij heen. Als ik hem niet zie, hoor ik hem wel zingen. Volgens de spirituele betekenis van het roodborstje betekend dat dat er een overleden dierbare bij me is. Ze voelt heel dichtbij, dat voelt fijn en verbonden. En tegelijk voel ik me extra emotioneel en prikkelbaar en ben niet het fijnste gezelschap op dit moment.

Vertraging, schrijven en zonlicht: het jaar van loslaten

Het is opnieuw 2 oktober. Ik heb zo een afspraak voor een consult over het gebruik van kruiden. Ik heb even getwijfeld of ik die vandaag wel door wilde laten gaan. Alles ervoor stilzetten voelt nu ook niet als mijn weg. De interesse in kruiden heb ik van mijn moeder. Mijn laatste gesprek met haar ging daar ook over. Over dat ze haar verworven kennis weer zou gaan gebruiken, al was het dan alleen voor haarzelf en familie. Misschien komt het daarom wel samen, dat haar energie hierin zit. Dat vind ik een fijne en vertrouwde gedachte. Daarom ga ik vandaag wel. Ook omdat het in Groningen is, ik vind dat een fijne plek en kwam er veel met haar. Na het consult ga ik lekker struinen in de stad. Door deze plannen, die ik weloverwogen heb gemaakt heb ik zin in deze dag, waar ik eerst als een berg tegenop zag. Al vanaf vorige week maandag ben ik gaan vertragen en gaan schrijven. Dat maakt deze periode voor mij beter te dragen. Ik heb het me niet laten overkomen, sta erbij stil en doe wat voor mij het beste werkt, schrijven. Vanaf de verhuizing heb ik het schrijven zo goed als links laten liggen door gebrek aan tijd en energie. Nu neem ik er de tijd voor en het doet me ontzettend goed.

De zon schijnt en ik zit met een kopje koffie in de stationsrestauratie terwijl ik dit schrijf. Strakjes over kruiden leren, daarna struinen in Groningen en denken aan Ida. Het is een mooie dag.